Botoks, chirurgia plastyczna i odczytywanie ekspresji mimicznych

Jednym z polecanych przeze mnie ćwiczeń jest ćwiczenie polegające na przewidywaniu werdyktu wyłącznie na podstawie komunikatów niewerbalnych wysyłanych przez członków jury. Do tego celu znakomicie nadają się programy typu Must Be The Music (warto sięgnąć zarówno do wersji polskiej, jak i do wersji obcojęzycznych). Oglądamy tego typu program - oczywiście z wyłączonym dźwiękiem - uważnie obserwując reakcje członków jury i starając się przewidzieć wydany przez nich werdykt. W wersji trudniejszej nie opieramy się tylko na ogólnym wrażeniu, ale staramy się wymienić te sygnały niewerbalne, które wskazują na taki a nie inny stosunek oceniającego do wykonawcy.



W polskiej edycji uczestników ocenia Kora, Adam Sztaba, Łozo i Elżbieta Zapendowska. Już krótka obserwacja wysyłanych przez nich sygnałów niewerbalnych skłania do refleksji na temat roli indywidualnego punktu odniesienia. Zwróćmy uwagę, że pan Sztaba ma specyficzne zmarszczki mimiczne między brwiami (mówimy tu o jego neutralnym wyrazie twarzy), co musimy uwzględnić przy ocenie jego ekspresji mimicznych (szczególnie tych wskazujących na koncentrację, determinację, złość, wątpliwość itp., w których ułożenie brwi odgrywa znaczącą rolę).

Z kolei Kora - i to stanowi główny temat posta - jest o tyle trudna do odczytania, że należy wziąć poprawkę na zabieg botoksu, któremu wokalistka się poddała. Jak powszechnie wiadomo, w medycynie kosmetycznej używa się botoksu (czyli jadu kiełbasianego) do czasowego porażania mięśni odpowiedzialnych za zmarszczki mimiczne. Skutkuje to tym, że pełne ekspresje mimiczne stają się ekspresjami częściowymi z powodu porażenia mięśni zawiadujących czołem i okolicami wokół oczu. Łatwo wtedy mylnie odczytać ekspresje mimiczne.
Dla przykładu: wiemy, że szczery uśmiech (tzw. uśmiech Duchenne'a) charakteryzuje się udziałem mięśni okrężnych oka. Przypatrzmy się prezentacji samego Paula Ekmana.

Nietrudno dostrzec różnicę. Dlatego też, ze względu na botoksowe porażenie mięśnia okrężnego oka, często odnosimy wrażenie, że uśmiech danej osoby jest nieszczery, podczas gdy jest jak najbardziej szczery. Zauważmy, że u Kory nie dostrzegamy pracy mięśnia okrężnego oka, a mimo to jej uśmiechy w programie Must Be The Music (w każdym razie duża ich liczba) są szczere. Dlatego też jesteśmy zmuszeni zwracać większą uwagę na inne niewerbalne sygnały, świadczące o tym, że Kora uśmiecha się szczerze.

Botoks, ograniczając ekspresję czoła, może przyczyniać się do trudności z odczytywaniem innych ekspresji, jak chociażby zdziwienia, strachu czy złości. Zwróć uwagę na brak charakterystycznej zmarszczki mimicznej czoła w strachu, a także w zdziwieniu.

Co więcej, medycyna estetyczna może sprawić na tyle duże zmiany, że odbiór twarzy zmienia się diametralnie (bardzo często zresztą na niekorzyść). Wymaga to oczywiście korekty punktu odniesienia przy ocenie ekspresji mimicznych. Oto kilka przykładów radykalnej odmiany twarzy.

Ciekawym rezultatem medycyny estetycznej jest podniesienie brwi, przez co twarz nienaturalnie wygląda na "wiecznie zdziwioną". Należy to uwzględnić przy ocenie ekspresji mimicznych, szczególnie w kontekście autentycznego zdziwienia, i nie ulegać złudzeniu twarzy zdziwionej. Przykłady poniżej.

Do tematu jeszcze wrócimy, tym bardziej że korzystanie z medycyny estetycznej zdaje się mieć poważne reperkusje. Na marginesie dodam, że niektórzy krytycy filmowi doszukują się słabości kina amerykańskiego m.in. w powszechnym stosowaniu (szczególnie przez aktorki, ale także przez aktorów) środków medycyny estetycznej (m.in. botoksu), przez co ekspresja aktorska zostaje zubożona.